Ο συγγραφέας Πέτρος Μάρκαρης, καλεσμένος στην εκπομπή Συνδέσεις της ΕΡΤ, με αφορμή το 13ο βιβλίο του, «Ο Φόνος είναι Χρήμα», μίλησε για τα χρόνια που έζησε στην πολυπολιτισμική Κωνσταντινούπολη, τα πλήγματα της ελληνικής κοινότητας της Πόλης, την πολιτική του Ερντογάν, την Αγία Σοφία, αλλά και την Αριστερά ως μετεξέλιξη του Μάη του ’68, η οποία έπαψε να αγωνίζεται για το δίκιο των μη εχόντων.
Τα χρόνια στην Πόλη των 120.000 Ελλήνων
«Τελείωσα και το λύκειο στην Πόλη και μετά έφυγα – το αυστριακό λύκειο, είμαι από εκείνους που έμαθαν γερμανικά στην Κωνσταντινούπολη! Ως το 1960 έζησα εκεί, μετά έφυγα για σπουδές αλλά επειδή η οικογένειά μου έμενε εκεί τους επισκεπτόμουν τακτικά. Μέχρι και πρόσφατα δεν σταμάτησα ποτέ τις επισκέψεις μου στην Πόλη.
»Μεγάλωσα μέσα σε μία ελληνική μειονότητα, η οποία αριθμούσε τότε γύρω στις 100.000 με 120.000 άτομα. Σήμερα αριθμεί 1500 άτομα. Αυτό ήταν αποτέλεσμα μίας σειράς πληγμάτων εκ των οποίων τα τελευταία είχαν να κάνουν με το Κυπριακό. Και τα Σεπτεμβριανά, αλλά και, κυρίως, οι απελάσεις του ’63- ’64. Αυτές οι δύο επιθετικές και κακόβουλες ενέργειες ενάντια στην μειονότητα – που δεν είχε άλλωστε καμία ανάμειξη στο Κυπριακό – ουσιαστικά έφεραν αυτήν την ιστορική τεράστια ελληνόφωνη μειονότητα στον σημερινό αριθμό περίπου 1500 ατόμων».
Η πολιτική του Ερντογάν – Δεν ήταν επιθετικός απέναντι στην ελληνική μειονότητα
«Αυτό που ήταν χαρακτηριστικό του κεμαλικού καθεστώτος, δηλαδή η επιθετική αντίληψη ενάντια στις μειονότητες, με τον Ερντογάν όντως δεν υπήρξε. Δεν ήταν επιθετικός. Βεβαίως και κανένα από τα εκκρεμούντα προβλήματα, όπως η Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπως η όλη επεξεργασία των ιδρυμάτων που έχει η κοινότητα στην Πόλη, δεν προχώρησε ούτε και έδωσε άδειες. Αλλά επιθετικά απέναντι στη μειονότητα δεν φέρθηκε.
»Όσο έζησα στην Πόλη, θέμα να επανέλθει η Αγία Σοφία σε ισλαμικό τέμενος δεν τέθηκε ποτέ. Το θέμα που το δημιούργησε αυτό είχε πολιτικές διαστάσεις: Ένα από τα μεγαλύτερα λάθη του κεμαλικού καθεστώτος ήταν ότι ένα πολύ μεγάλο μέρος του αγροτικού πληθυσμού, το οποίο ήταν και βαθύτατα θρησκευόμενο, ισλαμικό, το άφησε στην τύχη του. Αυτοί οι αδικημένοι άνθρωποι βρήκαν στον Ερντογάν τον εκπρόσωπό τους και όλη του η δύναμη αντλείται από αυτούς. Αυτούς που είδατε να πηγαίνουν και την πρώτη μέρα στην ομαδική προσευχή -350.000 ήταν εκεί- είναι ένα μεγάλο κομμάτι αυτών των πληθυσμών της Ανατολής, που εγκαταστάθηκαν και λόγω ανέχειας και λόγω πολλών προβλημάτων στην Κωνσταντινούπολη. Εγώ, όταν έφυγα το ’60, η Κωνσταντινούπολη είχε 1.500.000 κατοίκους. Σήμερα έχει 20.000.000».
Με την Αγία Σοφία, ήταν σαν κάποιος να ξήλωσε τις ρίζες μου
«Αυτό που έγινε με την Αγία Σοφία, για εμένα ήταν σαν κάποιος να έσκαψε και να ξήλωσε τις ρίζες μου. Ήταν πάρα πολύ βαρύ για μένα το χτύπημα. Και δεν έχει να κάνει μόνον με τον πολιτισμό… Με ένα εκπληκτικό μνημείο αρχιτεκτονικής και ιστορίας των θρησκειών. Η πόλη στην οποία μεγάλωσα εγώ, ήταν η πόλη συνάντησις των θρησκειών της Ανατολής, δηλαδή η ορθόδοξη -η χριστιανική-, η γρηγοριανή, η εβραϊκή και η μουσουλμανική. Αυτές οι 4 θρησκείες συνυπήρχαν και συζούσαν σε αυτήν την πόλη που λέγεται Κωνσταντινούπολη.
»Δεν υπάρχει καμία περίπτωση να ξαναπάω στην Αγία Σοφία. Την έχω δει σε όλο της το μεγαλείο πάρα πολλές φορές! Μπορεί να έχω πάει μέχρι και 500 φορές στη ζωή μου, γιατί είναι ένα εξαιρετικό έργο τέχνης. Αυτή η βέβηλη –ως προς το έργο τέχνης, δεν μιλάω για τη θρησκεία- αντιμετώπιση αυτούς του έργου τέχνης αυτή τη στιγμή, δεν μου δημιουργεί καμία διάθεση να ξαναπάω. Προτιμώ να την βλέπω σε φωτογραφίες όπως την ήξερα.
»Είπα πριν για τη συνάντηση των θρησκειών. Ταυτόχρονα όμως, η Πόλη στην οποία μεγάλωσα εγώ, ήταν μια ανοιχτή, πολυεθνική πόλη. Διέσχιζα όταν έβγαινα από το Λύκειο την κεντρική Λεωφόρο, τη μεγάλη Οδό του Πέραν, όπως τη λέμε εμείς οι Ρωμιοί, και άκουγα ενώ περπατούσα ταυτόχρονα κούρδικα, αραβικά, αρμένικα, σεφαρδίτικα εβραϊκά, ιταλικά και γαλλικά. Έξι γλώσσες την ίδια στιγμή, και δεν μου έκανε καμία εντύπωση, Γιατί αυτή ήταν η Πόλη.
»Εκείνο που δεν μπορώ να χωνέψω είναι ότι αυτή η συνάντηση Ανατολής και θρησκειών με την πολυεθνικότητα και την ανοιχτή πόλη με τον δυτικότροπο τρόπο ζωής, ουσιαστικά επισφραγίζεται ως δείγμα και ως τρόπος αντιμετώπισης με την μετατροπή πάλι της Αγίας Σοφίας σε τέμενος».
Η Αριστερά αυτοκτόνησε και κάνουμε την κηδεία
«Στο τελευταίο μου μυθιστόρημα «Ο φόνος είναι χρήμα», στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μία συγκέντρωση. Είναι κάπου 100 άτομα και ένα φέρετρο, στην Πλατεία Αττικής. Επικεφαλής είναι ο αριστερός φίλος του αστυνόμου Χαρίτου, ο Ζήσης. Έρχονται τα ΜΑΤ, λένε «τι είναι αυτό εδώ πέρα; Υπάρχει κάποιος μέσ’ στο φέρετρο;» Ο Ζήσης λέει «Ναι, η Αριστερά. Αυτοκτόνησε και κάνουμε την κηδεία».
»Είμαι πια 83 χρονών. Έζησα μία αριστερά η οποία αγωνίστηκε και αγωνιζόταν μία ζωή για το δίκιο των κατωτέρων στρωμάτων, για αυτόν που ονομάζουμε φτωχό, μη έχων και μη κατέχων που λέγαμε κάποτε. Για να πάρουν κι αυτοί ένα κομμάτι από την πίτα έδωσε όλους τους αγώνες, άλλους σωστά και άλλους λαθεμένα. Αλλά αγωνίστηκε για αυτό.
»Αυτό που βλέπω σήμερα είναι μια αριστερά που δεν έχει καμία σχέση με αυτήν την πραγματικότητα. Είναι άλλη αριστερά αυτή. Αυτό που βλέπουμε σήμερα, και όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη, είναι μία μετεξέλιξη του Μάη του ’68. Εμείς όλοι, ιδιαίτερα όσοι ζούσαμε μέσα στη Χούντα, στον Μάη του ’68 χειροκροτήσαμε, κατενθουσιαστήκαμε. Εκείνο το οποίο δεν είδαμε τότε ήταν ότι αυτά τα παιδιά ήταν όλα από οικογένειες εύπορες ή με κάποια οικονομική δυνατότητα και δεν είχαν ιδέα τι σημαίνει φτώχεια. Στραφήκαν λοιπόν προς άλλα θέματα, άλλες προτεραιότητες, και αφήσαν αυτούς, οι οποίοι πραγματικά σε πάρα πολλές χώρες, και στην Γαλλία και στην Ιταλία, είχαν ανάγκη την Αριστερά για να διεκδικήσουν ένα μερίδιο από τον εθνικό πλούτο, αυτό που λέμε ανάπτυξη σήμερα. Αυτή η Αριστερά δεν υπάρχει πια».
Η πανδημία, η κυβέρνηση και η ατομική ευθύνη
»Όσον αφορά στο θέμα της κυβέρνησης, επειδή πλέον εγώ είμαι ένας ουδέτερος παρατηρητής της κοινωνίας και εκτιμώ τα καλά, κρίνω και τα στραβά, πρέπει να σας πω ότι όλος ο χειρισμός της κυβέρνησης σε αυτήν την δύσκολη περίοδο της απομόνωσης και της επίθεσης ενός ιού, ήταν σε γενικές γραμμές σωστός. Είχε ένα αποτέλεσμα που ήταν πολύ θετικό και ελπιδοφόρο για την κοινωνία, αυτό οφείλω να το ομολογήσω.
»Αυτή τη στιγμή βλέπουμε τις ανησυχίες για μια νέα επίθεση, αλλά εδώ μπαίνει το θέμα της ευθύνης του κάθε ατόμου. Δεν μπορεί η κυβέρνηση από μόνη της να τα λύσει όλα. Χρειαζόμαστε υπεύθυνα άτομα. Αυτό που κάνει η κυβέρνηση -και όχι μόνο η δική μας- ότι ανοίγει την κοινωνία σε δραστηριότητες, είναι κάτι που δεν μπορεί να το αποφύγει, γιατί πώς θα βγει και ο χειμώνας; Πώς θα ζήσουν αυτοί οι άνθρωποι, αν δεν εργαστούν στον τουρισμό;»
Πηγή: ΕΡΤ
