Του Γρηγόρη Καρταπάνη, Μέλους της Εταιρείας Θεσσαλικών Ερευνών
Αποδεικνύεται εμφατικά πως η Εταιρεία Θεσσαλικών Ερευνών (Ε.Θ.Ε.) καταφέρνει να ξεπερνά τα διάφορα σοβαρά προβλήματα και να εξακολουθεί με συνέπεια το εκδοτικό όπως και το υπόλοιπο, πολύμορφο, πολιτιστικό έργο της. Τούτο φάνηκε αφ’ ενός μεν στη διάρκεια της πανδημίας και αφετέρου τώρα με τις καταστροφικές για τον τόπο μας πλημμύρες που τον έπληξαν ανεπανόρθωτα, χώρια τις ποικίλες άλλες δυσκολίες, κυρίως οικονομικού χαρακτήρα, καθώς προχώρησε, για όγδοη συνεχή χρονιά, στην έκδοση πολυτελούς ημερολογίου- λευκώματος, για το 2024, αφιερωμένο στον σπουδαίο ιμπρεσιονιστή ζωγράφο και γλύπτη, Νικήτα Γρύσπο (1873- 1974) που δραστηριοποιήθηκε στην πόλη του Βόλου στην περίοδο του Μεσοπολέμου, συμβάλλοντας στην πολιτιστική- εικαστική πρωτοπορία της πόλης εκείνα τα χρόνια (1920-1940). Αποτελεί πλέον θεσμό ετούτη η εκδοτική δραστηριότητα, δημιουργώντας μια πινακοθήκη εικαστικών καλλιτεχνών που είτε ήταν ντόπιοι, είτε άφησαν στον τόπο μας το αποτύπωμά τους με την υψηλού επιπέδου ζωγραφική παραγωγή τους(1). Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και ο Αμοργιανός Νικήτας Γρύσπος που δημιούργησε στον Βόλο για μια εικοσαετία όπως είπαμε, χωρίς στη συνέχεια να κόψει τους δεσμούς του με την περιοχή μας. Παραθέτουμε απόσπασμα από τον πρόλογο στο ημερολόγιο της προέδρου της Ε.Θ.Ε. κ. Μηλίτσας Ζαρλή- Καραθάνου όπου δίνονται τα απαραίτητα εργοβιογραφικά στοιχεία για τον κυκλαδίτη καλλιτέχνη που με το έργο του πολιτογραφήθηκε βολιώτης:
«… Ο Νικήτας Γρύσπος γεννήθηκε στην Αμοργό το 1873 και πέθανε στην Αθήνα το 1974, σε ηλικία 101 ετών. Σπούδασε ζωγραφική και γλυπτική στο Σχολείο των Τεχνών του Πολυτεχνείου, με δασκάλους τους Ν. Λύτρα, Σ. Προσαλέντη, Κ. Βολανάκη κ.α. Στο Βόλο εγκαταστάθηκε το 1920, διότι την εποχή εκείνη η πόλη διέθετε όλα τα γνωρίσματα ενός σύγχρονου και μεγάλου αστικού κέντρου, όχι μόνον ελληνικού αλλά και ευρωπαϊκού. Η οικονομική ευρωστία της ανερχόμενης τότε πολυπληθούς αστικής τάξης, μεταξύ της οποίας υπήρχαν και πολλοί φιλότεχνοι και συλλέκτες και η κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα της πόλης ήταν οι προϋποθέσεις που ευνοούσαν την ανάπτυξη πολιτιστικών δραστηριοτήτων, όπως εκθέσεις έργων τέχνης και ζωγραφικής, μουσικές εκδηλώσεις, θέατρο κ.λπ.
Το 1924 ο Γρύσπος διορίστηκε καθηγητής Τεχνικών στο Πρακτικό Λύκειο, όπου και ανέδειξε πολλούς ζωγράφους όπως τους Κ. και Β. Ζήση, τη Χρυσούλα Ζιώγα, τον Ν. Σάββα, τον Π. Μωραΐτη κ.α. Υπήρξε δε ένας από την πλειάδα των σπουδαίων ζωγράφων που δημιούργησαν στην πόλη μας της εποχή εκείνη όπως ο Κ. Γκέσκος, ο Γ. Κοσμαδόπουλος, ο Ιωάννης Πούλακας, ο Γεράσιμος Βώκος, ο Σπύρος Βιτωρόπουλος κ.α. …».
Ακόμη σημειώνει η κ. Καραθάνου πως ο Γρύσπος ήταν παραγωγικότατος, πρωτοστατούσε σ’ όλα τα πολιτιστικά δρώμενα με κάθε τρόπο, δίδαξε αμισθί στη Σχολή Ζωγραφικής του συλλόγου «Φιλότεχνοι», διοργάνωνε εκθέσεις και άλλες εκδηλώσεις, προσπαθούσε να μεταδώσει την καλλιτεχνική του πείρα στους νέους και «ίδρυσε τη μοναδική νυχτερινή Σχολή Καλών Τεχνών στο Βόλο» που δυστυχώς δεν μακροημέρευσε. Το 1940 εγκαταστάθηκε πάλι στην Αθήνα, αλλά θεωρούσε πάντοτε τον Βόλο «δεύτερη πατρίδα του» μιας και τα χρόνια που διέμεινε θεωρούνται τα πλέον δημιουργικά της σταδιοδρομίας του.
Πραγματοποίησε δε την τελευταία του έκθεση στο Βόλο το 1971 αν και ήταν 98 ετών, αλλά ακμαιότατος. Επίσης στα 1976, δύο χρόνια μετά της αποδημία του, οργανώθηκε πάλι στον Βόλο, από το Καλλιτεχνικό και Πνευματικό Εντευκτήριο αναδρομική έκθεση με 63 πίνακες- ένα ιδιαίτερα σημαντικό καλλιτεχνικό γεγονός.
Πανομοιότυπο με τα προηγούμενα της σειράς το ημερολόγιο του 2024 διαστ. 24×17 εκ., σκληρόδετο, σ.σ. 220. Ίσως το κάνει πιο διακριτό από τ’ άλλα το γαλάζιο χρώμα στα εξώφυλλα, δίνοντας κατά κάποιο τρόπο αν συνυπολογίσεις και την εικόνα του εξωφύλλου, μια θαλασσινή αίσθηση. Εξώφυλλο, εσώφυλλα και οπισθόφυλλο καλύπτονται με χαρακτηριστικά έργα του καλλιτέχνη, ενώ στις σελ. 2-3 παρατίθεται σκίτσο του από το πρωτοχρονιάτικο φύλλο της εφ. Η Θεσσαλία, του 1927. Από την «ταυτότητα» του εντύπου, σελ. 4, πρέπει να υπερθεματίσουμε την άοκνη προσπάθεια της προέδρου της Ε.Θ.Ε. κ. Μηλίτσας Ζαρλή- Καραθάνου που είχε τη γενική φροντίδα για την ολοκλήρωση του ημερολογίου. Η φιλολογική επιμέλεια προέρχεται από τον γραμματέα της Εταιρίας κ. Γιώργο Κοντομήτρο και την ταμία κ. Άσπα Ντίνα. Οι φωτογραφίες των πινάκων οφείλονται στην κ. Ειρήνη Καραθάνου και τον κ. Κων/νο Δερβένη. Τέλος η «κατασκευή» της έκδοσης ανήκει- όπως πάντα- στις Γραφικές Τέχνες «Παλμός» που παρά τις ζημιές που υπέστησαν στη διάρκεια των πλημμυρών, ανταποκρίθηκαν με απόλυτη υπευθυνότητα και επιτυχία ώστε να κυκλοφορήσει το ημερολόγιο μέσα στον προβλεπόμενο χρόνο.
Να σημειώσουμε επισης πως τα δημοσιευόμενα έργα, 68 στον αριθμό, προέρχονται από ιδιωτικές συλλογές, την έκδοση «Πινακοθήκη Ζέριγγα» και το διαδίκτυο.
Περνάμε στα κείμενα του ημερολογίου:
- Προτάσσεται όπως πάντα ο Πρόλογος από την πρόεδρο της Ε.Θ.Ε. κ. Μηλίτσα Ζαρλή- Καραθάνου (σελ. 9-14) με στοιχεία για τον ζωγράφο και το έργο του, τις στοχεύσεις της Εταιρείας και τις ευχαριστίες προς τους χορηγούς της έκδοσης, τους συγγραφείς των κειμένων και σε όσους συνέβαλλαν με κάθε τρόπο στην ολοκλήρωση του ημερολογίου.
- Στις σελ. 15-16, με τίτλο «Νικήτας Γρύσπος» ακολουθεί ο χαιρετισμός του προέδρου του Ο.Λ.Β., κ. Σωκράτη Αναγνώστου, βασικού χορηγού της έκδοσης. Πάντοτε ο Ο.Λ.Β. δια μέσου του προέδρου του, συνδράμει τις προσπάθειες της Ε.Θ.Ε. επιδεικνύοντας μια ιδιαίτερη ευαισθησία στα πολιτιστικά δρώμενα.
- «Η θεραπευτική πλευρά της τέχνης» (σελ. 17-18) τιτλοφορείται το κείμενο της κ. Ελίνας Ψημίτη επίσης χορηγού της έκδοσης που παραθέτει μια εκ βαθέων προσωπική μαρτυρία.
Ακολουθούν τα κυρίως κείμενα για το ζωγράφο και το έργο του.
- Γιώργος Κοντομήτρος, Δρ του ΠΤΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας: «Η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Νικήτα Γρύσπου στον Βόλο» (σελ. 19-28). Καταγράφεται η καλλιτεχνική διαδρομή του ζωγράφου και κυρίως η εκπαιδευτική του παρουσία την εικοσαετία 1920- 1940.
- Χρύσα Δραντάκη, Δρ. Κοινωνιολογίας Τέχνης: «Ένας Κυκλαδίτης ζωγράφος στον Βόλο» (σελ. 29-42). Κι εδώ αποδίδεται η καλλιτεχνική πορεία του Γρύσπου στην πόλη μας δοσμένη μέσα από μια πιο εικαστική ματιά, καθώς η κ. Δραντάκη είναι η πλέον αρμόδια για μια τέτοια προσέγγιση.
- Κωνσταντίνος Δερβένης, εικαστικός επιμελητής: «Ο ζωγράφος Νικήτας Γρύσπος- Μοντερνισμός και Ακαδημαϊκότητα» (σελ. 43-46). Μια ενδιαφέρουσα τεχνοκριτική προσέγγιση, με ιδιαίτερη ευαισθησία.
Να σημειώσουμε πως στις σελίδες των κειμένων εμπεριέχονται 18 έργα (πίνακες- σκίτσα) και δύο φωτογραφίες.
Ακολουθούν οι σελίδες με φωτογραφίες έργων του τιμώμενου ζωγράφου (σελ. 47-91) ώστε να υπάρξει μια όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτική εικόνα της δημιουργίας του. Παρουσιάζονται συνολικά 45 πίνακες και σκίτσα (προσωπογραφίες, τοπία, καθημερινές στιγμές, θαλασσογραφίες, γυμνά κ.α.
Έπεται το καθαρά χρηστικό μέρος του ημερολογίου με εβδομαδιαίο δισέλιδο. Στην αρχή κάθε μήνα παρουσιάζεται σκίτσο του καλλιτέχνη και αποσπάσματά του στις σελίδες των ημερών όπως άλλωστε και στα προηγούμενα ημερολόγια.
Ιδιαίτερη αναφορά, κλείνοντας, επιβάλλεται θαρρώ για τους χορηγούς της έκδοσης που χωρίς τη συνδρομή τους θα ήταν αδύνατον αυτή να πραγματοποιηθεί. Κι από ετούτη τη θέση τα μέλη του Δ. Σ. της Ε.Θ.Ε. απευθύνουν τις ειλικρινείς και θερμές ευχαριστίες τους:
- Στον πρόεδρο του Ο.Λ.Β. κ. Σωκράτη Αναγνώστου.
- Στην κ. Ελίνα Ψημίτη.
- Στην κ. Μαρία Κωστίου
- Και σε μια ακόμη κυρία, φίλη της Ε.Θ.Ε. που επιθυμεί την ανωνυμία της.
Άψογο αισθητικά, συγγραφικά και χρηστικά το όγδοο στη σειρά ημερολόγιο της Ε.Θ.Ε. για το 2024 μπορεί άμεσα να χαρακτηριστεί, πέρα από καθαρά καθημερινό εργαλείο, και ως βιβλίο- λεύκωμα που να κοσμεί κάθε βιβλιοθήκη, μια ακόμη ψηφίδα στη χορεία των ζωγράφων που έχουν παρουσιαστεί από το 2017 έως σήμερα. Κι ετούτο είναι νομίζω και το «μειονέκτημα» του: Τόσο καλοδουλεμένο και γοητευτικό που είναι προκύπτουν δισταγμοί για να «λερωθεί» με σημειώσεις και ζητήματα της πεζής καθημερινότητας. Ε, τότε ας κρατηθεί μόνο για βιβλίο- λεύκωμα. Αξίζει!
ΣΗΜΕΙΩΣΗ
- Υπενθυμίζουμε τα προηγούμενα ημερολόγια: 2017, Ν. Χριστόπουλος- 2018, Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο- 2019, Θεόφιλος- 2020 Γ. Γουναρόπουλος- 2021, Γ. Κοσμαδόπουλος- 2022, Κ. Γκέσκος- 2023, Παλαιολόγος Θεολόγου.
