Η χρονική συγκυρία των επικείμενων αυτοδιοικητικών εκλογών, άμα τη συμπληρώσει των 100 πρώτων ημερών της νέας κυβέρνησης Μητσοτάκη που χαρακτηρίστηκαν από τις μεγάλες φυσικές καταστροφές αφενός των πυρκαγιών του Ιουλίου και του Αυγούστου με κορύφωσή τους αυτή στον Έβρο και αφετέρου των πλημμυρών της κακοκαιρίας Daniel που έπληξαν σφόδρα κυρίως την περιοχή της Θεσσαλίας, τους προσδίδει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που τείνουν να αποκλίνουν από ξεκάθαρα πολιτικά κριτήρια και να αποκτούν ένα έντονο κοινωνιολογικό πρόσημο.
Αν και ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην συνέντευξη του στην τηλεόραση του Aplha, είπε ότι οι 100 πρώτες ημέρες του φάνηκαν 1000, συμπερασματικά θα έλεγε κανείς ότι δεν φάνηκε ιδιαίτερα απογοητευμένος από την επίδοση της κυβέρνησης, κατανοώντας παράλληλα το γεγονός ότι από την κοινωνία υπάρχει απαίτηση η κυβέρνηση να κάνει περισσότερα, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται και από τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Και τόνισε πως ο στόχος της Ν.Δ. είναι να κερδίσουν όλες τις Περιφέρειες και τους τρεις μεγάλους δήμους της Ελλάδας, δίνοντας ταυτόχρονα «άφεση αμαρτιών» στον περιφερειάρχη Θεσσαλίας Κώστα Αγοραστό, ο οποίος βρέθηκε στο στόχαστρο έντονης κριτικής τόσο για τα αντιπλημμυρικά έργα που έγιναν ή δεν έγιναν μετά τον Ιανό όσο και για τον χειρισμό της κρίσης και οδήγησε σε παρέμβαση της Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου για περαιτέρω έρευνα.
Στην πολιτική ιστορία δεν είναι η πρώτη φορά που εκλογικά αποτελέσματα καθορίζονται από φυσικές καταστροφές. Οι προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ έχουν να μας δώσουν αρκετά παραδείγματα.
Ο Τζωρτζ Μπους ο πρεσβύτερος έχασε τις εκλογές το 1992 από τον Μπιλ Κλίντον λόγω του τυφώνα Andrew, ο οποίος έπληξε τη Φλόριντα, καθώς οι ψηφοφόροι θεώρησαν ότι ο Μπους ενδιαφερόταν περισσότερο για την προεκλογική εκστρατεία παρά για τη βοήθεια της Πολιτείας Sunshine· η υποστήριξη από τη FEMA θεωρήθηκε καθυστερημένη και ανεπαρκής. Ο Μπους μπορεί να κέρδισε τη Φλόριντα αλλά έχασε τις εκλογές. Το 2000, ο Τζωρτζ Μπους ο νεότερος κερδίζει μετά από ένα πρωτοφανές εκλογικό θρίλερ των Αλ Γκορ, σε μια εκλογική αναμέτρηση που έγινε μετά από μια σειρά σοβαρών ξηρασιών και πλημμυρών, που άφησαν τους πολιτικούς επιστήμονες Λάρι Μπάρτελς και Κρίστοφερ Άχεν σύμφωνα με ένα άρθρο του BBC να αναρωτιούνται : θα θεωρούσαν υπεύθυνους οι ψηφοφόροι για την κακή τους τύχη τους Δημοκρατικούς; Προφανώς και ναι. Μια ανάλυση της ψηφοφορίας και των καιρικών συνθηκών σε 54 πολιτείες έδειξε ότι το μερίδιο των Δημοκρατικών ήταν έως και 3,6% χαμηλότερο από ό,τι θα ήταν κανονικά. Ή όπως το έθεσαν οι ερευνητές «2,8 εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν κατά του Αλ Γκορ το 2000 επειδή οι πολιτείες τους ήταν πολύ ξηρές ή πολύ υγρές». Οι τυφώνες Frances και Charley το 2004 στην Φλόριντα ευνοούν για μια ακόμη φορά τον Τζωρτζ Μπους, ο οποίος μαζί με τον αδερφό του Τζεμπ Μπους, κυβερνήτη της Φλόριντα, σπεύδει να επισκεφτεί τις κατεστραμμένες περιοχές, υπόσχεται δισεκατομμύρια σε ομοσπονδιακή βοήθεια και κερδίζει τις εκλογές· η προεκλογική εκστρατεία του αντιπάλου του των Δημοκρατικών Τζον Κέρι αναγκάζεται να πάει πίσω και ο Κέρι κινδύνευσε να κατηγορηθεί ότι προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τις καταιγίδες. Τον επόμενο χρόνο όμως, το 2005, ο τυφώνας Katrina χτυπά τη Νέα Ορλεάνη, αλλά αυτή τη φορά η αντίδραση του Μπους επικρίνεται σφόδρα, καθώς καθυστερεί να επισκεφτεί τις πληγείσες περιοχές και να ανταποκριθεί στην νέα εθνική κρίση, βλάπτοντας σημαντικά την κληρονομιά της κυβέρνησής του και του ρεπουμπλικανικού κόμματος. Τα αποτελέσματα είναι αισθητά τις προεδρικές εκλογές του 2008, τις οποίες κερδίζει ο Μπαράκ Ομπάμα.
Τα παραπάνω παραδείγματα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών που καθορίστηκαν από φυσικές καταστροφές μας τροφοδοτούν με πολλές πληροφορίες σχετικά με τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων όσον αφορά στο δίπολο μεταξύ λογικής και συναισθήματος. Οι περισσότερες μελέτες άλλωστε σχετικά με την ψυχολογία των μαζών και κατ΄ επέκταση των ψηφοφόρων συγκλίνουν ότι εν τέλει το συναίσθημα είναι αυτό που παίζει σημαντικότερο ρόλο από την ορθολογική ανάλυση και αποτίμηση, από την πολιτική αξιολόγηση και την επεξεργασία δεδομένων. Και ότι αυτό ισχύει σε κάθε είδους εκλογική διαδικασία.
O καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ Τζον Κρόσνικ, που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την έρευνα σχετικά με την συμπεριφορά του ψηφοφόρου ήδη από τη δεκαετία του ΄90, έχει πει χαρακτηριστικά ότι «Αυτό που γνωρίζουμε τώρα από 50 χρόνια ψυχολογικής έρευνας είναι ότι στην πραγματικότητα, όλη η διαδικασία λήψης αποφάσεων γίνεται ασυνείδητα». Εστίασε στην «αρνητική προκατάληψη», την τάση των ανθρώπων να θυμούνται κατά προτίμηση αρνητικές πληροφορίες και να επιτρέπουν στα αρνητικά συναισθήματα να κυριαρχούν στη λήψη αποφάσεων, όπως και στο συναίσθημα της αντιπάθειας «Αν αντιπαθείς τουλάχιστον έναν από τους δύο υποψηφίους, τότε έχεις πραγματικά κίνητρο να συμμετέχεις, άρα με άλλα λόγια, η αντιπάθεια προς έναν υποψήφιο είναι ισχυρός κινητοποιητικός παράγοντας για τη συμμετοχή στις εκλογές».
Ήδη από το 1895, ο Γκυστάβ Λε Μπον στο βιβλίο του τομή Ψυχολογία των μαζών στο κεφάλαιο που αναφέρεται στην ψυχολογία των ψηφοφόρων τονίζει ότι τελικές αποφάσεις επηρεάζονται από την ασθενή ικανότητα για συλλογισμό, την απουσία κριτικού πνεύματος, την οξυθυμία, την ευπιστία και την υπεραπλoύστεuσn. Δεν φαίνεται να έχουν αλλάξει πολλά από τότε…
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή του κειμένου οι τρέχουσες αυτοδιοικητικές εκλογές οι οποίες συνέπεσαν με πρωτοφανείς φυσικές καταστροφές αποκτούν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς μένει να φανεί σε τι βαθμό, ειδικά στις πληγείσες περιοχές, οι ψηφοφόροι θα λειτουργήσουν συναισθηματικά ή ορθολογικά. Στην συγκεκριμένη περίπτωση έχουμε το ιδιότυπο φαινόμενο η ορθολογική κρίση και η συναισθηματική να τείνουν να συγκλίνουν·
Η λογική ανάλυση της κατάστασης οδηγεί νομοτελειακά στο συμπέρασμα ότι οι πολίτες στις περιφέρειες και τους δήμους που εντοπίστηκαν τα καταστροφικά φαινόμενα, θα λειτουργήσουν τιμωρητικά απέναντι στους υποψηφίους που ήταν ήδη εκλεγμένοι και υπεύθυνοι τόσο για έργα υποδομών όσο και τη διαχείριση της παρούσας κρίσης· και όπως αναλύθηκε ανωτέρω η τιμωρητική συμπεριφορά των ψηφοφόρων εμπίπτει στο φάσμα της συναισθηματικής καθοδήγησης του ψηφοφόρου προς την κάλπη.
Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν το εντελώς αντίθετο.
Στην περιφέρεια της Θεσσαλίας, η οποία υπέστη ανυπολόγιστες καταστροφές, ο Κώστας Αγοραστός, οποίος στις εκλογές του 2019 είχε πάρει το ποσοστό του 55,75 % φαίνεται να είναι και πάλι το φαβορί· το ίδιο συμβαίνει και για τον δήμαρχο Βόλου Αχιλλέα Μπέο, ο οποίος επίσης είχε εκλεγεί με 57,59% το 2019 και η πόλη του πλημμύρισε καθολικά δύο φορές μέσα σε δύο εβδομάδες, ενώ ο ίδιος έφτασε μέχρι και να χειροδικήσει – το να βρίσει είναι τόσο συνηθισμένο για την προσωπικότητά του πλέον που δεν θεωρείται άξιο σχολιασμού – απέναντι σε πλημμυροπαθή πολίτη· ο Μητσοτάκης εξέφρασε δημόσια ότι «ο κ. Μπέος δεν έχει την στήριξη της Νέας Δημοκρατίας». Αλλά όλα αυτά δεν φαίνεται να πτοούν τους Βολιώτες δημότες…
Στην περίπτωση που οι δημοσκοπήσεις και η περιρρέουσα προεκλογική ατμόσφαιρα επιβεβαιωθεί θα έρθουμε αντιμέτωποι με ένα πρωτοφανές εκλογικό αποτέλεσμα, που καταρρίπτει τις άνω παρατιθέμενες θεωρητικές αναλύσεις και ιστορικές τεκμηριώσεις επί παραδείγματι προεδρικών αμερικανικών εκλογών.
Θα έρθουμε αντιμέτωποι με ένα κοινωνιολογικό φαινόμενο. Πως είναι δυνατόν άνθρωποι που έχουν καταστραφεί να ξαναψηφίζουν μέσα σε λίγες μόνο μέρες ανθρώπους και μηχανισμούς που αποδείχτηκαν έστω ανεπαρκείς σε πρόληψη, σε υποδομές και σε διαχείριση κρίσης;
Εστιάζω στους πληγέντες γιατί στο λοιπό κοινωνικό σύνολο της Θεσσαλίας, που σοκαρίστηκε μεν από το μέγεθος της καταστροφής δίπλα του, δεν υπέστη δε προσωπικές ζημίες, το τελευταίο δεκαήμερο λειτουργεί σαν ένα εκλογικό σώμα σε κανονικές συνθήκες. Σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Και ότι έχει συμβεί χρησιμοποιείται μόνο σαν ένα επιπλέον πεδίο τοξικής αντιπαράθεσης των υποψηφίων που αλληλοκατηγορούνται και αλληλοσπαράζονται.
Μπορεί τελικά η ανάγκη επιστροφής στην κανονικότητα να είναι τόσο έμφυτη, δυνατή, και υπαρξιακά δομική της ανθρώπινης φύσης, ορμώμενη απευθείας από το θυμικό και το ασυνείδητο που κανένα εργαλείο ορθολογικής και μη σκέψης δεν μπορεί να εισχωρήσει…Ούτε καν το τιμωρητικό συναίσθημα.
ΥΣ. Για να είμαι ειλικρινής ο πιο εμπνευσμένος τίτλος για το παρόν θα ήταν το «Ο εν αμαρτίαις περιπεσών ψηφοφόρος» που χρησιμοποίησε ο Γιώργος Καρελιάς για άρθρο του στο Protagon.gr την 11 Απριλίου 2017…
Πηγή: Ευη Μποτσαροπούλου/thecommonsense
Νίκος Βητσόπουλος
